ή
Διαμεσολάβηση από την θεωρία στην πράξη

Η Διαμεσολάβηση είναι μία δημιουργική διαδικασία, η οποία σε αντίθεση με τη δικαστική οδό, επικεντρώνεται στις πραγματικές ανάγκες και τα συμφέροντα των εμπλεκόμενων μερών και διασφαλίζει την εύρεση μιας κοινά αποδεκτής λύσης. Η φιλοσοφία του θεσμού αυτού συνοψίζεται σε δυο παραδείγματα τα οποία κατά σύμπτωση αναφέρονται … σε πορτοκάλια.

Στο πρώτο παράδειγμα η ιστορία ξεκινά με τη διαφωνία δυο παιδιών για ένα πορτοκάλι. Καθώς δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν στο ποιος από τους δυο θα πάρει το πορτοκάλι, η μητέρα αποφάσισε να το κόψει στη μέση και να δώσει στον καθένα το μισό προκειμένου να λύσει τη διαφωνία. Παρατηρώντας στη συνέχεια τα παιδιά, διαπίστωσε ότι το ένα από αυτά χρησιμοποίησε μόνο τη φλούδα του πορτοκαλιού, ενώ το άλλο μόνο το εσωτερικό αυτού. Αν, όμως, η μητέρα είχε προηγουμένως συζητήσει με τα παιδιά σχετικά με το πορτοκάλι, θα είχε επιτύχει ένα καλύτερο αποτέλεσμα.

Εξετάζοντας την ιστορία από την σκοπιά της διαπραγμάτευσης παρατηρούμε ουσιαστικά ότι τα παιδιά αρχικά είχαν λάβει «Διαπραγματευτική θέση». Αυτό σημαίνει ότι το καθένα είχε πάρει θέση στη διαφωνία και προσπαθούσε να κερδίσει σε βάρος του άλλου, γεγονός που θα οδηγούσε τελικώς είτε στην καταστροφή του πορτοκαλιού, είτε στο να καταλήξει το πορτοκάλι μόνο στον έναν. Η συμπεριφορά αυτή είναι συνήθως ασυνείδητη και αντανακλαστική. Πολλές φορές όταν προσπαθούν να μας πάρουν κάτι από τα χέρια, η πρώτη μας αντίδραση είναι να κάνουμε πίσω. Το ίδιο απαντάται και στις συναισθηματικές συγκρούσεις.

Αυτό που έπρεπε να κάνει η μητέρα είναι να εφαρμόσει τη λεγόμενη «Διαπραγμάτευση βάσει ενδιαφέροντος», ήτοι να αναζητήσει μέσα από τη συζήτηση με αυτά το ενδιαφέρον του καθενός για το πορτοκάλι και τη χρήση που ήθελαν να κάνουν, ώστε να τα βοηθήσει να καταλήξουν σε ένα αμοιβαία αποδεκτό αποτέλεσμα. Με τον τρόπο αυτό θα είχαμε ένα «win-win» σενάριο, καθώς το ένα παιδί θα είχε πάρει τελικώς όλη τη φλούδα του πορτοκαλιού και το άλλο όλο το εσωτερικό αυτού.

Το δεύτερο παράδειγμα αφορά ένα πλοίο φορτωμένο πορτοκάλια τα οποίο ξεκινά από το Ισραήλ και καταφτάνει στο λιμάνι του Λονδίνου. Κατά την άφιξη του εμφανίζονται για την παραλαβή του φορτίου δυο εταιρείες, η Tropicana Orange Juice και η G. Wilkins&Sons, καθεμία εφοδιασμένη με τα απαιτούμενα νομιμοποιητικά έγγραφα (φορτωτικές κ.α) και ζητούν να αναλάβουν το φορτίο. Το ζήτημα ήχθη ενώπιον των δικαστηρίων καθώς και οι δυο εταιρείες κατέθεσαν άμεσα ασφαλιστικά μέτρα. Μέχρι την εκδίκαση αυτών τα πορτοκάλια που βρίσκονταν στο εσωτερικό του πλοίου άρχιζαν να σαπίζουν ενώ παράλληλα αυξάνονταν τα έξοδα λόγω της παραμονής του πλοίου στο λιμάνι.

Οι δικηγόροι των δυο εταιρειών αποφάσισαν να απευθυνθούν σε έναν διαμεσολαβητή, ο οποίος ευθύς αμέσως ήρθε σε επαφή και με τις δυο πλευρές και τους έθεσε ένα πολύ βασικό ερώτημα «πώς ήθελαν να χρησιμοποιήσουν τα πορτοκάλια». Η Tropicana Orange Juice δήλωσε ότι ενδιαφερόταν μόνο για τον χυμό των πορτοκαλιών, ενώ η G. Wilkins&Sons μόνο για τη φλούδα, την οποία θα αξιοποιούσε για την παραγωγή μαρμελάδας. Έτσι, αμφότερες έλαβαν τελικώς αυτό που επιθυμούσαν και το ζήτημα επιλύθηκε προτού σαπίσουν τα πορτοκάλια και καταστούν ακατάλληλα για οποιαδήποτε χρήση.

Αν το ζήτημα επιλυόταν από δικαστή, θα αναζητούσε ποια από τις δυο έχει ισχυρό τίτλο κυριότητας και θα απέδιδε το φορτίο σε αυτήν. Αν αντίθετα τα μέρη είχαν επιλέξει να απευθυνθούν σε έναν διαιτητή, το πιο πιθανό είναι να απέδιδε στην καθεμία το ήμισυ του φορτίου.

Ο Διαμεσολαβητής από την άλλη κατόρθωσε να διαπιστώσει μέσα από τη συζήτηση με τις δυο πλευρές τι πραγματικά ήθελαν και εξυπηρέτησε τελικά πλήρως τα συμφέροντα και των δυο.

Τα παραπάνω παραδείγματα αναδεικνύουν τα βασικά χαρακτηριστικά του θεσμού της Διαμεσολάβησης, ήτοι την ταχύτητα που ελλείπει από τους δικαστικούς αγώνες, τον εναλλακτικό τρόπο διαχείρισης της διαφοράς και αποδεικνύει έμπρακτα ότι τα μέρη δύνανται να καταλήξουν σε μία λύση ικανή να επιφέρει 100% νίκη και στα δυο. Αυτή είναι άλλωστε και η πεμπτουσία της Διαμεσολάβησης, η εύρεση μιας κοινά αποδεκτής λύσης.

Η διαδικασία δε και οι απορίες που υπάρχουν γύρω από τον καινούργιο θεσμό μπορούν να συνοψιστούν σε οκτώ (8) ερωτήσεις – απαντήσεις:

1. Τι σημαίνει  διαμεσολάβηση 

Η Διαμεσολάβηση είναι μια νέα διαδικασία εξωδικαστικής επίλυσης ιδιωτικών διαφορών. Στη διαδικασία αυτή υπάγονται οι διαφορές που τα μέρη έχουν εξουσία διάθεσης και  με τη βοήθεια του διαμεσολαβητή και των νομικών παραστατών τους διαπραγματεύονται και προσπαθούν να βρουν μια κοινά αποδεκτή λύση. Ο θεσμός της διαμεσολάβησης ρυθμίζεται από το Ν.4640/2019

2. Τι είναι ο Διαμεσολαβητής ; Πως ορίζεται;

Ο Διαμεσολαβητής είναι ένας ειδικά εκπαιδευμένος και διαπιστευμένος επαγγελματίας “διαπραγματευτής”. Δεν ενεργεί ως δικαστής, καθώς δεν εκδίδει απόφαση και απαγορεύεται να επιβάλει στα μέρη τη λύση της δικής του επιλογής. Ο ρόλος του είναι να διευκολύνει την επικοινωνία και τις διαπραγματεύσεις μεταξύ των μερών, έτσι ώστε να τους βοηθήσει να καταλήξουν σε αμοιβαία αποδεκτή συμφωνία, εφόσον οι ίδιοι κρίνουν ότι αυτό ικανοποιεί τα συμφέροντά τους.

Οφείλει να είναι ουδέτερος, ανεξάρτητος και αμερόληπτος και να εκτελεί τα καθήκοντά του σύμφωνα με το Νόμο και τον Κώδικα Δεοντολογίας Διαπιστευμένων Διαμεσολαβητών.

Το ενδιαφερόμενο μέρος απευθύνεται αρχικά  σε Διαμεσολαβητή της δικής του επιλογής ανάλογα με την εξειδίκευσή του και την εμπειρία του στο αντικείμενο της διαφοράς. Ο Διαμεσολαβητής επικοινωνεί με το άλλο μέρος για να λάβει έγγραφη έγκριση προς το πρόσωπό του. Εναλλακτικά το ενδιαφερόμενο μέρος μπορεί να έρθει απευθείας σε επαφή με την άλλη πλευρά για να επιλέξουν από κοινού Διαμεσολαβητή, σύμφωνα με τα ανωτέρω.

3.Τι είναι νομικός παραστάτης και ποιος ο ρόλος του;

Κάθε μέρος παρίσταται στην διαμεσολάβηση με τον νομικό παραστάτη -δικηγόρο του. Ο ρόλος είναι ιδιαίτερα σημαντικός αφού :

α) υποχρεούται να ενημερώσει εγγράφως το μέρος της διαφοράς για τη δυνατότητα επίλυσης αυτής με Διαμεσολάβηση

β)  ενημερώνει τον διαμεσολαβητή πριν  την πρώτη συνεδρία ή την ΥΑΣ ,

γ) παρίσταται υποχρεωτικά μαζί με το μέρος  στην Υποχρεωτική Αρχική Συνεδρία,

δ) Προετοιμάζει το μέρος για την παρουσία του στη διαδικασία. Θέτει μαζί με το μέρος τους στόχους και ετοιμάζει την επιχειρηματολογία καθώς επίσης και την  διαπραγματευτική στρατηγική,

ε) συντάσσει το ενημερωτικό σημείωμα προς το Διαμεσολαβητή,

στ) Συντάσσει από κοινού με το δικηγόρο της άλλης πλευράς τη συμφωνία στην οποία θα καταλήξουν τα μέρη και η οποία θα περιλαμβάνεται στο πρακτικό που μπορεί εν συνεχεία και υπό προϋποθέσεις να κατατεθεί στο αρμόδιο Πρωτοδικείο για να καταστεί εκτελεστός τίτλος.

4.Ποιες διαφορές δεν υπάγονται καθόλου σε διαμεσολάβηση;

Στη Διαμεσολάβηση μπορούν να υπαχθούν  διαφορές Αστικού, Οικογενειακού και Εμπορικού Δικαίου για τις οποίες τα μέρη έχουν εξουσία διάθεσης του αντικειμένου. Αντίθετα δεν υπάγονται σε διαμεσολάβηση

Α) οι  οικογενειακές (γαμικές) διαφορές και οι διαφορές από τις σχέσεις γονέων και τέκνων για τις οποίες απαιτείται από τον νόμο η έκδοση δικαστικής απόφασης για την επίλυσή τους  και που τα μέρη δεν έχουν εξουσία διάθεσης του αντικειμένου της διαφοράς δηλ.

α) το διαζύγιο,

β) η ακύρωση γάμου,

γ) η αναγνώριση της ύπαρξης ή της ανυπαρξίας γάμου,

δ) η προσβολή της πατρότητας,

ε) η προσβολή της μητρότητας,

στ) η αναγνώριση ότι υπάρχει ή δεν υπάρχει σχέση γονέα και τέκνου ή γονική μέριμνα,

ζ) η αναγνώριση ότι υπάρχει ή δεν υπάρχει ή είναι άκυρη η εκούσια αναγνώριση ενός τέκνου χωρίς γάμο των γονέων του ή η εξομοίωσή του με τέκνο γεννημένο σε γάμο λόγω επιγενόμενου γάμου των γονέων του, καθώς και την προσβολή της εκούσιας αναγνώρισης,

η) η  αναγνώριση ότι υπάρχει ή δεν υπάρχει ή είναι άκυρη υιοθεσία ή τη λύση της,

θ) η αναγνώριση ότι υπάρχει ή δεν υπάρχει επιτροπεία.

Β) οι διαφορές δημοσίου δικαίου στις οποίες διάδικο μέρος είναι το Δημόσιο, Ο.Τ.Α. ή Ν.Π.Δ.Δ..

Γ) οι αιτήσεις (πχ εκουσία δικαιοδοσία και ασφαλιστικά μέτρα)

5.Τι είναι Υποχρεωτική Αρχική Συνεδρία (Υ.Α.Σ.) ; Ποιες διαφορές υπάγονται σε ΥΑΣ;

Σε συγκεκριμένες  κατηγορίες υποθέσεων, ο Νόμος προβλέπει ένα στάδιο Υποχρεωτικής Αρχικής Συνεδρίας (Υ.Α.Σ.).

 Σημαντικό!   Υποχρεωτική Αρχική Συνεδρία δεν σημαίνει ότι τα μέρη πρέπει υποχρεωτικά να συμμετέχουν στη διαδικασία διαμεσολάβησης ή ότι πρέπει υποχρεωτικά να συμφωνήσουν, αλλά ότι πρέπει υποχρεωτικά να συμμετέχουν σε μια μόνο συνεδρίαση στην οποία θα ενημερωθούν για την διαδικασία και την δυνατότητα εξωδικαστικής επίλυσης της διαφοράς τους

 Σε ΥΑΣ υπάγονται:

α) Οι οικογενειακές διαφορές, από 15.01.2020 εκτός από τις εξαιρέσεις που ορίζει ο νόμος

β) Από 1.7.2020 όλες οι διαφορές της τακτικής διαδικασίας που υπάγονται στην καθ’ ύλην αρμοδιότητα του Μονομελούς Πρωτοδικείου, αν η αξία του αντικειμένου της διαφοράς υπερβαίνει το ποσό των τριάντα χιλιάδων (30.000) ευρώ και του Πολυμελούς Πρωτοδικείου

γ) οι διαφορές για τις οποίες προβλέπεται και είναι σε ισχύ ρήτρα Διαμεσολάβησης σε έγγραφη συμφωνία των μερών

Στην ΥΑΣ ο Διαμεσολαβητής ενημερώνει τα μέρη και τους νομικούς παραστάτες τους:

α) για τη διαδικασία της Διαμεσολάβησης,

β) για τις βασικές αρχές που τη διέπουν, καθώς και

γ) για τη δυνατότητα εξωδικαστικής επίλυσης της διαφοράς τους.

Μετά την ενημέρωση στην ΥΑΣ, τα μέρη αποφασίζουν  αν θα  υπαγάγουν τη διαφορά τους στη Διαμεσολάβηση, και υπογράφουν το συμφωνητικό υπαγωγής.

Αν τα μέρη δεν συμφωνήσουν συντάσσεται πρακτικό το οποίο, κατατίθεται στο αρμόδιο Δικαστήριο το αργότερο με τις προτάσεις, επί ποινή απαραδέκτου της συζήτησης της αγωγής.

6. Είναι υποχρεωτικό τα μέρη να συμφωνήσουν; Εκδίδεται απόφαση αν διαφωνούν;

Όχι η διαδικασία μέχρι την υπογραφή του πρακτικού επιτυχούς διαμεσολάβησης δεν είναι δεσμευτική και τα μέρη μπορούν ανά πάσα στιγμή να αποχωρήσουν χωρίς καμία αιτιολογία, ποινή ή κύρωση.

7.Πόσο διαρκεί μια διαμεσολάβηση και πόσο κοστίζει ;

Η διάρκεια της διαδικασίας και κατά συνέπεια και το κόστος της διαμεσολάβησης εξαρτάται από:

α) το είδος της διαφοράς

β) τον αριθμό των θεμάτων και την πολυπλοκότητα αυτών

γ) το αντικείμενο της διαφοράς

δ) τη θέληση και τη  προσπάθεια που κάνουν τα μέρη για την επίλυση της διαφοράς τους

Ενδεικτικά για μέσης δυσκολίας διαφορά που τα μέρη επιθυμούν να την επιλύσουν  απαιτείται κατά μέσο  με μέσο όρο διαδικασία διάρκειας 8 ωρών περίπου και μπορεί να επιλυθεί  εντός της ίδιας ημέρας.

Ο χρόνος, ο τόπος διεξαγωγής της Διαμεσολάβησης και οι λοιπές λεπτομέρειες καθορίζονται από τον Διαμεσολαβητή σε συνεργασία με τα μέρη.

Η αμοιβή του Διαμεσολαβητή συμφωνείται ελεύθερα από τα μέρη με γραπτή συμφωνία και προκαταβάλλεται από αυτά, συνήθως εξ ημισείας (εκτός αν αποφασίσουν διαφορετικά).

Αν δεν υπάρχει γραπτή συμφωνία, ο ν. 4640/2019 ορίζει τα εξής:

α) για την Υποχρεωτική Αρχική Συνεδρία, το επισπεύδον μέρος προκαταβάλλει στο Διαμεσολαβητή αμοιβή πενήντα (50,00) ευρώ, ποσό που εν συνεχεία βαρύνει τα μέρη κατ’ ισομοιρία κατά τον τρόπο που αναλυτικά αναφέρεται στον νόμο και

β) για κάθε ώρα Διαμεσολάβησης, η ελάχιστη αμοιβή ορίζεται στο ποσό των ογδόντα (80,00) ευρώ και βαρύνει εξίσου τα μέρη κατ’ ισομοιρία. Κάθε μέρος αναλαμβάνει την αμοιβή του Δικηγόρου που το συνοδεύει, η οποία συμφωνείται ελεύθερα (υπάρχει πάντως υποχρέωση έκδοσης σχετικού γραμματίου προκαταβολής εισφορών και εξόδων).

8. Πως εφαρμόζεται η συμφωνία επιτυχούς  διαμεσολάβησης;

Η συμφωνία των μερών, ενσωματώνεται στο Πρακτικό της Διαμεσολάβησης.

Το Πρακτικό υπογράφεται από τα μέρη και τον Διαμεσολαβητή και μπορεί να κατατεθεί στη γραμματεία του αρμοδίου δικαστηρίου ώστε να καταστεί εκτελεστός τίτλος, δηλ. να αποκτήσει τη δεσμευτική ισχύ δικαστικής απόφασης.